Air! in Dutch art

Deze zomer is in De Hallen Haarlem een grote tentoonstelling te zien over de lucht in de Nederlandse kunst vanaf 1850. Het museum toont een royale keuze aan luchtbeelden: van laat-romantici als Schelfhout, via impressionisten als Weissenbruch en Mesdag, tot hedendaagse kunstenaars als Robert Zandvliet en Guido van der Werve. Zo’n 150 schilderijen, sculpturen, foto’s en films laten zien hoe inspirerend de lucht was en is als onderwerp voor kunstenaars. Kolossale wolkenformaties, dubbele regenbogen, romantische maannachten en oranjerode zonsondergangen. De lucht is een prachtig onderwerp voor kunstenaars, al eeuwenlang. De ‘uitvinder’ van de lucht in de schilderkunst was de 17de-eeuwse Haarlemse kunstenaar Jacob van Ruisdael. Deze liet als eerste de fabelachtige Hollandse wolkenluchten domineren in zijn landschapschilderijen. Nadat kunstenaars in de Romantiek een uitgesproken voorkeur hadden voor stormachtige wolkenluchten, zonsondergangen en bliksemschichten, legden impressionisten als Weissenbruch en Mesdag de nadruk meer op ruimte en sfeer. Het maken van buitenstudies vormde de basis voor deze 19de-eeuwse kunstenaars: op de tentoonstelling wordt ook daar een selectie van getoond. In de vroegmoderne tijd werd gezocht naar nieuwe stijlen en vormen (Jan Sluijters en Leo Gestel). Uniek is het landschappelijk werk van wolkenliefhebber bij uitstek Jan Voerman, terwijl ook Carel Willink geheel eigen, dramatische luchten schilderde. Later in de twintigste eeuw wierpen Cobra-kunstenaars en andere expressionisten (Corneille, Eugène Brands, Constant, Gerrit Benner) zich evenzeer op de lucht als thema. Meer recent nemen kunstenaars de lucht vaak als uitgangspunt voor werk met een conceptuele grondslag (Marinus Boezem, JCJ Vanderheyden, Guido van der Werve, Anne de Vries). De tentoonstelling wordt niet chronologisch maar thematisch ingericht volgens subthema’s als ‘wolkenluchten’, ‘regenboog’ en ‘maannachten’, zodat kunstwerken uit geheel verschillende periodes en richtingen een dialoog met elkaar kunnen aangaan. De werken zijn beschikbaar gesteld door tientallen bruikleengevers. Het nieuwste kunstwerk op de tentoonstelling is een fotowerk van Berndnaut Smilde LUCHT! in de Nederlandse kunst sinds 1850 is deel acht in de De Hallen Haarlem Zomerserie, waarin moderne kunst centraal staat. Van de expositie is een geïllustreerde catalogus verschenen. De publicatie is voor €15 te koop in de museumwinkels van het Frans Hals Museum en De Hallen Haarlem. De expositie vormt een drieluik met Zó Hollands, over het Nederlandse landschap, en Naar zee, waarin de zee centraal stond. De tentoonstelling LUCHT! wordt mogelijk gemaakt door ruimhartige ondersteuning van de Dr. Marijnus Johannes van Toorn & Louise Scholten Stichting.